Okres dojrzewania to czas, kiedy młody organizm jest poddany szczególnej próbie. Intensywny wzrost i rozwój, w tym samopoczucie nastolatków są w dużej mierze uzależnione od diety, jaką spożywają. Właściwe spożycie żelaza odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu ich dobrej kondycji oraz czynności, w których aktywowany jest ich układ nerwowy – dla skupienia i koncentracji podczas nauki. Żelazo jest niezbędne do produkcji czerwonych krwinek, które dostarczają tlenu do tkanek i organów, oraz do prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego. Ma również znaczenie dla różnych grup nastolatków, takich jak dziewczynki miesiączkujące, dojrzewający chłopcy, trenujący nastolatkowie, nastolatkowie na diecie wegetariańskiej, którzy mogą cierpieć na deficyt tego pierwiastka w organizmie.
Dziewczynki miesiączkujące:
Dziewczynki miesiączkujące są narażone na ryzyko niedoboru żelaza z powodu utraty krwi podczas menstruacji. Dzieje się tak szczególnie w przypadku intensywnych krwawień. Niskie poziomy żelaza mogą prowadzić do niedoboru tego mikroelementu, co może objawiać się uczuciem zmęczenia, osłabieniem i spadkiem energii. Aby utrzymać prawidłowy poziom żelaza, niezwykle ważne jest, aby dostarczały wystarczającą ilość tego pierwiastka poprzez zrównoważoną dietę lub suplementację produktu z żelazem.
Dojrzewający chłopcy:
W okresie dojrzewania chłopcy przechodzą intensywny wzrost i rozwój układu mięśniowego. Wraz z tym wzrasta objętość krwi obwodowej, a co za tym idzie zapotrzebowanie organizmu na żelazo do produkcji czerwonych krwinek. Rozwój układu mięśniowego wiążę się też z koniecznością dostarczenia odpowiedniej ilości tego pierwiastka do produkcji mioglobiny – białka wchodzącego w skład mięśni. Natomiast regularna aktywność fizyczna i trening mogą zwiększać utratę żelaza przez pot i mikrourazy mięśni, dlatego ważne jest, aby dojrzewający chłopcy spożywali wystarczającą ilość żelaza, aby wspierać zdrowy rozwój i wydolność fizyczną.
Nastolatkowie trenujący:
Żelazo jest zaangażowane również w proces powstawania energii w każdej komórce naszego ciała. Intensywna aktywność fizyczna i trening zwiększają zapotrzebowanie organizmu na energię, a co za tym idzie na mikroelementy, w tym żelazo. Wysiłek fizyczny powoduje większe zużycie żelaza, co może prowadzić do niedoboru, jeśli podaż tego z dietą pierwiastka jest niewystarczająca, nieadekwatna do zapotrzebowania. Niskie poziomy żelaza mogą negatywnie wpływać na wydolność fizyczną, regenerację mięśni oraz ogólne zdrowie, koncentrację i samopoczucie. Dlatego ważne jest, aby trenujący nastolatkowie dostarczali odpowiednią ilość żelaza w diecie.
Nastolatkowie na diecie wegetariańskiej:
Nastolatkowie, którzy decydują się na ograniczenie spożycia produktów pochodzenia zwierzęcego , powinni szczególnie zwracać uwagę na dostarczanie wystarczającej ilości żelaza z roślinnych źródeł. Żelazo pochodzenia roślinnego, tzw. niehemowe, charakteryzuje się znacznie niższą biodostępnością – jest gorzej przyswajalne przez organizm w porównaniu do żelaza pochodzenia zwierzęcego i wymagają dodatkowych przemian, do których wymagana jest obecność witaminy C. Dlatego ważne jest, aby dietę wegetariańską skomponować w taki sposób, aby zapewnić odpowiednią ilość żelaza poprzez spożywanie produktów bogatych w żelazo: warzyw liściastych, strączków, orzechów, nasion , a taki posiłek wzbogacić o wspomnianą już witaminę C . W niektórych przypadkach, suplementacja żelazem po konsultacji z dietetykiem, może być konieczna, aby dostarczyć młodemu, rozwijającemu się organizmowi wystarczającą porcję żelaza.
Rola żelaza w nauce – skupienie i koncentracja:
Odpowiedni poziom żelaza w organizmie dziecka ma istotne znaczenie dla prawidłowego rozwoju funkcji poznawczych, w tym osiągniecia odpowiedniego poziomu skupienia i koncentracji podczas nauki. Niedobór tego mikroelementu może prowadzić do deficytu uwagi, pogorszenia pamięci i spadku koncentracji, co może negatywnie wpływać m.in. na efektywność nauki i osiągnięcia szkolne nastolatków. Zapewnienie odpowiedniej podaży żelaza w diecie może wspierać funkcje poznawcze, umożliwiając lepszą koncentrację, pamięć i lepsze wyniki w nauce.
Podsumowując, żelazo odgrywa kluczową rolę w życiu nastolatków, zarówno pod względem fizycznym, jak i funkcji poznawczym. Dostarczanie odpowiedniej ilości żelaza poprzez zrównoważoną dietę lub suplementację jest niezwykle ważne do prawidłowego funkcjonowania organizmu w tym ważnym okresie rozwoju – ma wpływ na zdrowie, samopoczucie, wydolność fizyczną, czy koncentrację i zdolności uczenia się. Odpowiednio zbilansowana dieta, w szczególnych przypadkach powinna być skonsultowana z dietetykiem bądź lekarzem, aby dostosować skład posiłków i suplementację do indywidualnych potrzeb młodego organizmu. Zapewnienie odpowiedniej podaży żelaza pomoże młodym ludziom czerpać pełne korzyści z okresu dojrzewania i osiągać sukces w różnych aspektach życia.
Piśmiennictwo
- Jarosz. M. i in. Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie. NIZP– PZH PIB, 2020
- Ando K, Morita S, Higashi T, et al. Health-related quality of life among Japanese women with iron deficiency
- anemia. Qual Life Res. 2006;15:1559–63.
- Lachowicz I in. Nutritional Iron Deficiency: The Role of Oral Iron Supplementation. Current Medicinal Chemistry, 2014; 21 (33): 3775-3784
- Mattiello V i in. Diagnosis and management of iron deficiency in children with or without anemia: consensus recommendations of the SPOG Pediatric Hematology Working Group European Journal of Pediatrics. 2020. 179:527–545
- Lozoff B i in. Double burden of iron deficiency in infancy and low socio-economic status: a longitudinal analysis of cognitive test scores to 19 years. Arch Pediatr Adolesc Med. 2006 November ; 160(11): 1108–1113
- Pawlak R i Bell K. Iron Status of Vegetarian Children: A Review of Literature Ann Nutr Metab 2017;70:88–99
- Muller P. Vegan Diet in Young Children. Nestle Nutr Inst Workshop Ser. 2020;93:103-110
CHIESI/MST/INN/09/09/2023
