Układ immunologiczny ma za zadanie chronić organizm dziecka przed czynnikami zewnętrznymi. Mechanizmy odpornościowe, a co za tym idzie funkcje obronne, dojrzewają wraz z wiekiem dziecka. Nieustannie narażane są też na rozmaite wyzwania, jak kontakt z patogenami. Niewątpliwie dzieje się to w czasie, kiedy dziecko uczęszcza do żłobka.
Kształtowanie się układu odpornościowego dziecka
Przez cały okres ciąży dziecko przebywa w warunkach sterylnych. W tym okresie powstają już pewne morfologiczne struktury odpornościowe, ale ich praca rozpocznie się i będzie się doskonalić dopiero po kontakcie ze światem zewnętrznym. Układ odpornościowy noworodka również nie jest w pełni dojrzały, a w związku z tym nie jest tak samo skuteczny jak
w przypadku starszego dziecka czy osoby dorosłej1,2. Główną ochronę na tym etapie zapewniają wrodzone mechanizmy nieswoiste, które są o wiele mniej precyzyjne od mechanizmów nabytych. Powikłania porodu, sposób rozwiązania ciąży, okołoporodowe niedotlenienie lub zakażenie mogą dodatkowo osłabiać możliwości obronne noworodka2.
Żłobek i związane z nim infekcje
Okres żłobkowy to ogromne wyzwanie dla układu odpornościowego dziecka. Maluch przebywa w tym czasie w dużym skupisku, w otoczeniu dzieci z równie niedojrzałym jak on układem odpornościowym. Wiążę się z tym narażenie na kontakt z rozmaitymi patogenami. Do tego dochodzi stres o różnym nasileniu i niedobory pokarmowe związane z osłabionym apetytem. Wszystko to mocno rzutuje na kondycję układu odpornościowego dziecka. Najczęstszymi chorobami w przypadku małych dzieci są infekcje wirusowe. Bywa niestety, że infekcja o takim charakterze ulega bakteryjnemu nadkażeniu i wtedy konieczna jest antybiotykoterapia. Taka terapia zwalcza jednak nie tylko bakterie chorobotwórcze, ale również zaburza mikroflorę jelit, przez co może osłabiać mechanizmy odpornościowe. Niemowlęta chorują średnio 4 razy w roku z przewagą w drugim półroczu życia3.
W późniejszym okresie występuje najwyższa zapadalność – nawet 6-8 zachorowań rocznie3.
Czy Lactobacillus rhamnosus GG może korzystnie wpływać na odporność?
Lactobacillus rhamnosus GG stanowi jeden z najlepiej przebadanych szczepów probiotycznych. Zaleca się go w czasie i po antybiotykoterapii, w biegunkach o różnej etiologii, a także w stanach obniżonej odporności organizmu. W jednym z badań stwierdzono, że stosowanie Lactobacillus rhamnosus GG w grupie dzieci uczęszczających do placówek opieki dziennej redukowało ryzyko zachorowania na zakażenia górnych dróg oddechowych nawet o ponad 30%4. Rynek apteczny oferuje szeroki wybór preparatów o takim składzie. Warto pamiętać jednak, że kupując preparat należy zwrócić uwagę na dokładnie określony szczep oraz jego szczególne, dodatkowe właściwości. Jedną z nich jest nowoczesna technologia – mikroenkapsulacja. Polega ona na zastosowaniu specjalnie skonstruowanej otoczki (mikrokapsułki), która chroni probiotyk przed destrukcyjnym działaniem kwasu żołądkowego, żółci i enzymów trawiennych. Według niektórych prac, dzięki tej technologii, do jelita dociera nawet około 90% żywych bakterii5.
Jak dodatkowo wspierać odporność dziecka uczęszczającego do żłobka?
Przede wszystkim należy unikać popełniania bardzo częstych błędów. Jednym z nich jest przegrzewanie dziecka. Bywa, że do żłobka jest ono ubierane za ciepło z obawy o to, aby przypadkiem się nie zaziębiło. Tymczasem temperatura, w której dziecko odczuwa komfort cieplny, jest podobna jak u osoby dorosłej i jego ubranie nie powinno się zbytnio różnić od ubioru rodzica6. Po powrocie ze żłobka dzieci często, zwłaszcza w okresie jesienno-zimowym, zostają już w domu. Tymczasem rytuał codziennych spacerów, nawet kiedy jest zimno, to fundament właściwej kondycji układu odpornościowego. Nie należy tez zapominać o częstym wietrzeniu pomieszczeń. W tym okresie życia dziecka bardzo ważna jest także odpowiednia dieta, dostosowana do wieku dziecka i jego potrzeb. Zadbajmy o to, by
w codziennych posiłkach pojawiały się witaminy A, C i D, cynk, żelazo oraz nienasycone kwasy tłuszczowe z grupy omega-3.
Podsumowanie
Pamiętajmy, że odporność dziecka należy budować regularnie każdego dnia i nie przypominać sobie o niej tylko w okresie wzmożonych infekcji. Przebywanie w żłobku, a następnie
w przedszkolu nieuchronnie wiąże się z kontaktem z rozmaitymi patogenami (co warunkuje tworzenie się tzw. odporności nabytej). Należy to zaakceptować i po prostu wspierać odporność dziecka.
Piśmiennictwo
- Echolc B i wsp. Porównanie wybranych parametrów układu odpornościowego noworodka w zależności od wskazań do cięcia cesarskiego i czasu rozwiązania ciąży. Ginekol Pol. 2009, 80: 752-756.
- Serwatowska-Bargieł A, Kornacka MK. Układ odpornościowy noworodka urodzonego przedwcześnie. Pediatria Polska. 2010, 85(5): 442-445.
- Pituch-Noworolska, Błaut-Szlósarczyk A, Zwonarz K. Stymulacja układu odporności u dzieci. Przegląd Lekarski. 2010, 67(1): 83-89.
- Hojsak I i wsp. Lactobacillus GG in the prevention of gastrointestinal and respiratory tract infections in children who attend day care centers: a randomized, double-blind, placebo-controlled trial. Clin Nutr. 2010, 29(3): 312-6.
- Kołodziej M, Łukasik J, Szajewska H. Mikroenkapsulacja probiotyków. Pediatria Polska. 2017, 92: 594-601.
- Dostęp on-line 14.11.23 r.: https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/pielegnacja/52403,jak-ubierac-male-dziecko
CHIESI/MST/DIF/01/11/2023
