Wczesna i odpowiednia kolonizacja jelit noworodka, czyli zasiedlenie ich właściwymi szczepami bakteryjnymi w odpowiedniej liczbie i określonym czasie, ma ogromne znaczenie. Okazuje się jednak, że szereg czynników może ten proces zaburzyć. Ważne są w tym przypadku rodzaj porodu, sposób karmienia, ale też stosowane okołoporodowo leki. Prześledźmy po kolei ich wpływ.
Rodzaj porodu
Pierwszym i kluczowym etapem wpływającym na kolonizację przewodu pokarmowego malucha jest rodzaj porodu. Najbardziej pożądany jest pod tym względem poród naturalny, ponieważ wtedy noworodek nabywa, w pierwszej kolejności, mikroorganizmy z dróg rodnych
i przewodu pokarmowego mamy (głównie bakterie z rodzaju Lactobacillus i Bifidobacterium)1. Inaczej jest w przypadku noworodków, które przyszły na świat za pomocą cięcia cesarskiego. One nie mają styczności z drogami rodnymi. Pierwszymi bakteriami, z którymi się „kontaktują” są więc w ich przypadku drobnoustroje typowe dla skóry oraz sali operacyjnej2. Powstałe w ten sposób różnice mogą utrzymywać się o wiele dłużej niż powszechnie się uważa. Niektóre źródła wskazują, że sposób porodu wpływa na zróżnicowanie kolonizacji bakteriami jelitowymi nawet do 7 lat po porodzie3. Biorąc pod uwagę ogromne znaczenie rodzaju porodu, decyzja w tym zakresie powinna być starannie przemyślana wspólnie z lekarzem prowadzącym ciążę. To ginekolog-położnik, opierając się na swojej wiedzy i indywidualnej analizie danego przypadku, wybierze rozwiązanie, które będzie najwłaściwsze dla was obydwojga – dla ciebie oraz dziecka. Dla mikrobiomu jelitowego istotna jest również dojrzałość samego noworodka. Dowiedziono bowiem, że istnieją różnice w składzie mikrobiomu pomiędzy dziećmi urodzonymi o czasie i przedwcześnie4.
Sposób karmienia
Najlepszym pokarmem dla dziecka jest bezspornie mleko mamy. Karmienie piersią rekomenduje się na całym świecie jako najlepszy sposób żywienia niemowląt. Mleko mamy zawiera bowiem szereg naturalnych prebiotyków (czyli składników stymulujących wzrost bakterii kwasu mlekowego), ale także pożyteczne szczepy bakterii jak Bifidobacterium oraz Lactobacillus, które kolonizują przewód pokarmowy noworodka5. Niestety nie zawsze karmienie piersią jest możliwe, a po zabiegu cięcia cesarskiego często dochodzi też do opóźnionego rozpoczęcia karmienia naturalnego, co ma dodatkowy niekorzystny wpływ na rozwój mikroflory maluszka.
Antybiotyki a poród
Ważnym czynnikiem wpływającym na florę bakteryjną są też niektóre grupy leków np. antybiotyki. Wydawać by się mogło, że noworodek nie ma z nimi nic wspólnego. Nic bardziej mylnego. Okazuje się, że wiele kobiet przyjmuje w trakcie ciąży antybiotyk w ramach okołoporodowej profilaktyki wczesnej sepsy u noworodków o etiologii Streptococcus agalactiae (GBS) czy profilaktyki zakażenia operowanego miejsca po cięciu cesarskim6. Należy też wziąć pod uwagę inne okoliczności takie jak nadużywanie leków przeciwbakteryjnych w leczeniu infekcji układu oddechowego w tym szczególnym okresie6. Skutkuje to oczywiście zmniejszoną liczbą powikłań, ale jednocześnie wpływa niekorzystnie na pożyteczne drobnoustroje wchodzące w skład flory jelitowej noworodka. Okazuje się, że antybiotyki stosowane okołoporodowo wpływają zarówno na ilość, jak
i jakość mikrobioty jelit. Zmniejszają, między innymi, liczebność ochronnych szczepów Bifidobacterium i Lactobacillus u niemowląt2. Powrót do wyjściowego stanu mikroflory jelit może trwać nawet tygodnie od zakończenia antybiotykoterapii7.
Jak długo wpływa to na zdrowie dziecka?
Opisane czynniki, wbrew powszechnemu mniemaniu, rzutują nie tylko na pierwsze dni życia dziecka. Prawidłowa, wczesna kolonizacja przewodu pokarmowego znajduje również odzwierciedlenie w funkcjonowaniu w późniejszych okresach życia. Wiele danych sugeruje, że to, jakimi bakteriami skolonizowane zostanie jelito noworodka, wpływać może na rozwój pewnych stanów chorobowych (np. alergii), a wielu skutków tego jeszcze nie znamy8.
Podsumowanie
Ostatnie lata dowiodły, że rozwój mikrobioty jelitowej rozpoczyna się już w okresie życia płodowego, lecz najintensywniejsza kolonizacja przewodu pokarmowego następuje w chwili porodu (podczas ekspozycji na bakterie dróg rodnych)9. Istotne znaczenie dla regulacji składu mikrobioty ma także sposób karmienia. Wiele opisanych czynników jest niezależnych od przyszłej mamy, ale wiedza w tym zakresie może pomóc lepiej zadbać o maluszka już od momentu narodzin. Jeśli zaistniały uzasadnione wskazania do rozwiązania ciąży metodą operacyjną lub przeszkody na drodze do naturalnego karmienia, należy po prostu uważniej zadbać o florę jelitową noworodka (m.in. poprzez zastosowanie preparatu probiotycznego), aby dodatkowo wspomóc prawidłowy rozwój jego mikrobiomu.
Piśmiennictwo:
- Królak-Olejnik B. Dysbioza przewodu pokarmowego noworodków urodzonych drogą cięcia cesarskiego. Strategie zapobiegające niefizjologicznej kolonizacji. Dostęp on-line 06.02.23 r.: https://www.opiekaokoloporodowa.pl/artykul/dysbioza-przewodu-pokarmowego-noworodkow-urodzonych-droga-ciecia-cesarskiego.
- Gałęcka M, Bartnicka A, Szewc M, Mazela J. Kształtowanie się mikrobioty jelitowej
u niemowląt warunkiem zachowania zdrowia. Standardy Medyczne. 2016, 13: 359-367 - Salminen S, Gibson GR, McCartney AL, Isolauri E. Influence of mode of delivery on gut microbiota composition in seven years old children. 2004;53:1388–9
- Gregorczyk-Maślanka K, Kurzawa R. Mikrobiota organizmu ludzkiego i jej wpływ na homeostazę immunologiczną – część I. Alergia Astma Immunologia. 2016, 21 (3): 146-150.
- Kotlińska A, Huras H. Źródła i rola mikrobioty mleka kobiecego. Przegląd literatury przedmiotu. Zdrowie Publiczne i Zarządzanie. 2017, 15(2): 178-180.
- Hryniewicz W, Pawlik K. Antybiotykoterapia w położnictwie. Dostęp 06.02.23 r.
on-line: https://antybiotyki.edu.pl/wp-content/uploads/Biuletyn/biuletyn-npoa-2017_3.pdf. - Sharma R, Young C, Mshvildadze M, Neu J. Mikroflora jelit: czy ma znaczenie
w chorobach u noworodków? Pediatria po Dyplomie. 2010, 14 (1): 70-87. - Gajewski A, Szewczyk R, Kowalski ML, Chałubiński M. Wpływ mikrobiomu na regulację odpowiedzi immunologicznej typu T2 w odniesieniu do rozwoju alergii i astmy. Alergia Astma Immunologia. 2020, 25 (2): 55-58.
- Skrzydło-Radomańska B, Wronecki J. Czy mikrobiotę jelitową można skutecznie modyfikować? Varia Medica, 2019, 3(1): 18-26.
CHIESI/MST/DIF/04/02/2023
