Żelazo jest mikroelementem niezbędnym do życia. Wchodzi przecież w skład hemoglobiny, która odpowiada za transport i dostarczenie tlenu do komórek. W przypadku kobiet w ciąży i po porodzie niedobór żelaza nabiera szczególnego znaczenia. Dlaczego jest ono wtedy tak istotne? Co powinnaś o nim wiedzieć?
Jakie są przyczyny niedokrwistości w ciąży i po porodzie?
Podczas ciąży rośnie zapotrzebowanie na żelazo, co związane jest ze wzrostem macicy ciężarnej, objętości krwi krążącej i rozwojem płodu1. Niestety dieta ciężarnej nie zawsze realizuje aktualne zapotrzebowanie, które zmienia się z każdym tygodniem ciąży. Dodatkowo mogą pojawić się wymioty i brak apetytu, które utrudniają realizację potrzeb żywieniowych organizmu w tym szczególnym okresie. Najczęściej spotykamy się jednak z sytuacją, gdy niedokrwistość z niedoboru żelaza istniała już przed ciążą (np. na skutek obfitych krwawień miesiączkowych spowodowanych zaburzeniami hormonalnymi lub mięśniakami), a która nasiliła się podczas jej trwania. W takim przypadku kobieta zachodząc w ciążę ma wyjściowo bardzo niski poziom żelaza ustrojowego, który ulega dalszemu wyczerpywaniu. Dodatkowo stan ten może pogłębić utrata krwi przy porodzie. Występowaniu niedokrwistości sprzyjają też krótkie odstępy między kolejnymi ciążami i ciąża wielopłodowa.
Objawy – co powinno nas zaalarmować?
W większości przypadków niedokrwistość z niedoboru żelaza rozwija się powoli.
Nasz organizm włącza wtedy pewne mechanizmy adaptacyjne, które sprawiają, że dopiero w późniejszym okresie pojawiają się określone, choć niespecyficzne objawy takie jak: szybkie męczenie się, zawroty głowy, drażliwość czy apatia. Niedoborowi żelaza mogą towarzyszyć też zajady, łamliwość włosów i zaburzenia odporności. W okresie ciąży czy po porodzie łatwo te objawy zlekceważyć i nie połączyć ich z niedoborem określonego składnika, a zrzucić je na karb szczególnego okresu.
Jakie to może mieć konsekwencje?
Niedokrwistość z niedoboru żelaza wpływa na przebieg ciąży, okres połogu i zdrowie dziecka. W trakcie porodu niedokrwistość może powodować zaburzenia czynności skurczowej macicy. W rezultacie u kobiet z niedokrwistością wydłuża się czas trwania porodu a krwawienie jest obfitsze. W związku ze słabszą odpornością organizmu na zakażenia częściej występują też powikłania w czasie połogu a proces obkurczania macicy przebiega wolniej. Zapewnienie prawidłowego zaopatrzenia w żelazo jest dla kobiet ciężarnych ważne również dlatego, że jego niedobór może zwiększać ryzyko porodu przedwczesnego. Dzieci mam z niedokrwistością rodzą się z niższą masą urodzeniową. Są jednocześnie bardziej narażone na wystąpienie niedokrwistości w pierwszym roku życia. Istnieją też doniesienia, zgodnie z którymi u dzieci tych częściej pojawiają się zaburzenia zachowania2,3.
W jaki sposób zapobiegać?
Najważniejsza jest zróżnicowana dieta i zwrócenie uwagi na składniki bogate w żelazo. Mikroelement ten występuje w wielu produktach, ale jego wchłanianie może być ograniczone. Warto podkreślić, że przyswajanie żelaza ułatwia witamina C, ale szereg składników może je zaburzyć np. produkty nabiałowe czy herbata stosowana do posiłków lub w okresie okołoposiłkowym. Kobieta w ciąży i karmiąca piersią nie powinna przyjmować dodatkowego żelaza na własną rękę i bez ustalenia przyczyny niedokrwistości (mogą nią być przecież np. krwawienia z przewodu pokarmowego). W przypadku kiedy są obawy o niedobór tego składnika, najpierw należy wykonać badania. Lekarz je przeanalizuje i na tej podstawie zaleci odpowiednie postepowanie.
Podsumowanie
Zapewnienie prawidłowego zaopatrzenia organizmu w niezbędne składniki jest szczególnie ważne w stanach wzmożonego zapotrzebowania na nie (np. u kobiet w ciąży lub po porodzie). Ideałem byłoby, aby prawidłowa, zróżnicowana dieta zapewniała normalne zaopatrzenie w witaminy i minerały. Nie zawsze jest to jednak realne i bywa, że konieczne jest dodatkowe wsparcie. Na rynku dostępnych jest wiele preparatów. Jedne zawierają sole żelaza, a inne żelazo elementarne. To ostatnie charakteryzuje się bardzo wysoką zawartością żelaza i biodostępnością. Jest ono jednocześnie zwykle lepiej tolerowane.
Autor: redakcja serwisu
Piśmiennictwo
- Pietrzak B, Seremak-Mrozikiewicz A, Marciniak B, Witek A, Leszczyska-Gorzelak B. Niedokrwistość z niedoboru żelaza w położnictwie i ginekologii. Ginekologia
i Perinatologia Praktyczna, 2016, 1(3): 115–121. - Abrahamowicz W, Darcmochwał-Kolarz D, Gonet-Sebasitanka J, Hus I, Oleszczuk
Niedokrwistość z niedoboru żelaza w ciąży. GinPolMedProject, 2012, 2 (24): 17-24. - Karowicz-Bilińska A, Nowakl-Markwitz E, Opala T, Oszukowski P, Poręba R, Spaczyński M. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa ,Ginekologicznego w zakresie stosowania witamin i mikroelementów u kobiet planujących ciążę, ciężarnych i karmiących. Ginekol Pol, 2014, 85: 395-399.
CHIESI/MST/INN/01/12/2022
