Proces gojenia rany – co może go zaburzyć? (pod kątem „agresywnego odklejania plastra”)

Jak przebiega prawidłowy proces gojenia się rany?¹

Gojenie się ran to szereg reakcji chemicznych, czynnych miejscowo, biologicznie aktywnych substancji zachodzących w ranie, mających na celu jej zamknięcie i wytworzenie blizny.

Odsłonięte tkanki w obrębie ran inicjują krzepnięcie krwi, proces zapalny i gojenie rany.

W zależności od rodzaju rany, mogą one goić się od kilku dni nawet do kilku miesięcy.

Wyróżnia się 3 fazy gojenia rany:

1. Oczyszczanie (zapalenie),
2. Przebudowa (odrost nabłonka, naczyń i nerwów, migracja komórek),
3. Obkurczanie i wytwarzanie blizny.

Co może zaburzyć proces gojenia się rany?^1,2

Nie zawsze gojenie się ran przebiega prawidłowo. Najczęstszą przyczyną nieprawidłowego gojenia się ran stanowią zakażenia. Szczególnie narażone na zakażenia są rany zanieczyszczone, owrzodzenia, odleżyny oraz rozległe zniszczenia tkanek, np. oparzenia.

Zakażenie, czyli namnożenie bakterii, wirusów lub grzybów w miejscu rany, hamuje naturalne i szybkie gojenie. Zakażenia ran mogą̨ być wywoływane przez własną florę̨ bakteryjną lub z zewnątrz, np. flora personelu przychodni/szpitala, środowiska czy materiałów używanych podczas zabiegu i leczenia.

Innymi przyczynami nieprawidłowego gojenia się rany mogą być:

• Zaburzone krążenie,
• Cukrzyca,
• Niedożywienie białkowe oraz niedobory witamin i składników mineralnych niezbędnych w procesie gojenia, tj. witamin A, E, C, B1 oraz cynku,
• Osłabiona odporność (np. przez podawane miejscowo lub ogólnie leki, np. steroidy czy stosowane w leczeniu nowotworów cytostatyki)
• Urazy rany, tj. uderzenia, ocieranie czy nieprawidłowe/gwałtowne usuwanie opatrunku.

Co może pomóc w procesie gojenia się rany?^1,2

Warunkiem prawidłowego leczenia ran jest właściwa higiena rany, użycie odpowiedniego środka dezynfekującego oraz dobór specjalistycznych opatrunków, a w razie potrzeby interwencja chirurgiczna lub/i farmakologiczna.

Czynniki wpływające na jakość procesu gojenia się̨ ran stanowią:

• Dokładne oczyszczenie (w tym z tkanek martwiczych),
• Utrzymanie wilgotnego środowiska rany i ochrona przed zakażeniem.

Rany bez odpowiedniej opieki mogą̨ się̨ powiększać i utrzymywać przez wiele miesięcy, a nawet lat.

Aby przyspieszyć proces leczenia, opatrunek powinien pozwalać na odparowanie nadmiaru wody, swobodne przechodzenie gazów oraz zapobiegać przechodzeniu bakterii pod opatrunek. Ważny jest też odpowiedni sposób postępowania z opatrunkiem i jego usuwania. Nieprawidłowe usunięcie opatrunku może mieć poważne konsekwencje. Próby odklejenia na sucho lub gwałtownego zrywania mogą być związane z dużym bólem, ryzykiem podrażnienia i ponownym uszkodzeniem rany.³

Nawet jeśli w miejscu oderwania opatrunku nie widać urazu, funkcja bariery skórnej może zostać bardzo osłabiona, co sprzyja wystąpieniu stanu zapalnego i dodatkowemu uszkodzeniu rany.³

Na szczęście w aptekach są dostępne specjalistyczne preparaty w sprayu, które ułatwiają ten proces. Skutecznie i bezboleśnie usuwają wszelkie rodzaje plastrów, opatrunków samoprzylepnych, przylepców i taśm mocujących. Usuwają klej ze skóry, nie wysuszając jej i nie podrażniając. Wystarczy nanieść środek na przyklejony opatrunek, a następnie odczekać kilka sekund, aż jego powierzchnia będzie wilgotna. Wtedy można usunąć plaster.

Wybierając taki preparat warto zwrócić uwagę, aby nie zawierał on alkoholu. Substancja w nim zawarta nie powinna przenikać przez naskórek i powodować podrażnień skóry.

Piśmiennictwo:

1. https://journals.viamedica.pl/advances_in_palliative_medicine/article/viewFile/29593/24347, Dostęp: 10.08.2023
2. Simka, Leczenie trudno gojących się ran, Chirurgia po dyplomie 03/2021
3. McNichol L, Lund C, Rosen T, Gray M. Medyczne materiały przylepne
   a bezpieczeństwo pacjentów: Stan nauki. J Wound Ostomy Continence Nurs. 2013, 40(4): 365-380.

CHIESI/MST/STI/01/08/2023