O kwasie foliowym mówi się głównie w kontekście jego znaczenia w diecie kobiety ciężarnej i profilaktyki wad cewy nerwowej. Na tym jednak nie kończy się rola tej ważnej witaminy.
W jaki sposób wpływa ona na zdrowie dzieci? Co łączy ją z żelazem i niedokrwistością? Na co powinnaś zwrócić uwagę przy wyborze odpowiedniego preparatu dla swojego dziecka?
Znaczenie i pokarmowe źródła kwasu foliowego
Kwas foliowy należy do rozpuszczalnych w wodzie witamin z grupy B (inna jego nazwa to witamina B9). Pełni on ważną rolę w tych rodzajach tkanek, w których zachodzą intensywne podziały komórkowe. Wpływa więc przede wszystkim na rozwój płodu i funkcjonowanie układu krwiotwórczego1,2. A czy jesteśmy w stanie w pełni pozyskać go z naszej codziennej diety? W produktach żywnościowych, zarówno pochodzenia roślinnego jak i zwierzęcego, witamina B9 występuje pod postacią folianów. Folian i kwas foliowy to różne formy witaminy B9, chociaż te nazwy są często używane zamiennie. Zdecydowanie więcej folianów jest w produktach roślinnych. Niestety foliany należą jednocześnie do grupy składników szczególnie wrażliwych na warunki przetwarzania i procesy kulinarnej obróbki. Ich wchłanianie w przewodzie pokarmowym jest ograniczone i nie przekracza 50%3. Sterylizacja cieplna przygotowywanego w domu modyfikowanego mleka w proszku zmniejsza zawartość kwasu foliowego. Ponad to przegotowane mleko i mleko kozie zawierają małą ilość kwasu foliowego.
Kwas foliowy a okres noworodkowy
Kobietom planującym ciążę oraz w pierwszym trymestrze ciąży zaleca się podawanie kwasu foliowego w dawce 400 mikrogramów na dobę, jako profilaktykę wady cewy nerwowej, która jest zawiązkiem układu nerwowego. Takie podawanie kwasu foliowego w ciąży zwiększa też jego zapasy u noworodków4. Odpowiednie jego stężenie utrzymuje się u dziecka w pierwszym miesiącu jego życia, ale już około 2 miesiąca obserwuje się wyraźny spadek4. Do szczególnych grup ryzyka niedoboru kwasu foliowego należą wcześniaki (ich wątroba i przewód pokarmowy nie są wystarczająco dojrzałe, co zaburza wchłanianie i przemiany witaminy), noworodki z ciąż wielopłodowych i od mam z niedoborem tej witaminy (kobiet korzystających z przetworzonej żywności, będących na restrykcyjnych dietach itd.)4,5.
Co łączy żelazo i kwas foliowy?
Wspólnym mianownikiem jest anemia, czyli niedokrwistość. Wiąże się ona z szeregiem dolegliwości takich jak: osłabienie, upośledzenie koncentracji, bóle i zawroty głowy, kołatanie serca czy bladość skóry i śluzówek. U niemowląt może też wystąpić zwiększone pragnienie i opóźnienie rozwoju. To jednak nie wszystko. Zapobieganie niedoborowi żelaza i prawidłowe leczenie niedokrwistości z niedoboru żelaza jest też bardzo ważne z powodu jego odległych niekorzystnych następstw. Oprócz suplementacji żelaza istotne są wówczas pewne witaminy – głównie kwas foliowy, ale także witamina B6 i witamina B12. Wszystkie one mają krwiotwórcze właściwości. To oznacza, że są niezbędne w procesach powstawania i dojrzewania krwinek czerwonych, w tym podczas przyłączania żelaza do hemu5. Jednoczesna ich suplementacja zwiększa skuteczność leczenia niedokrwistości.
Aktywna postać folianu, czyli na co zwrócić uwagę przy wyborze kwasu foliowego?
Musisz jednak wiedzieć, że najważniejsza jest aktywna postać kwasu foliowego. Syntetyczna postać kwasu foliowego, którą można znaleźć we wzbogaconej żywności, suplementach diety czy w środkach farmaceutycznych, nie wykazuje aktywności biologicznej. Aktywną formą kwasu foliowego jest 5-MTHF (5-metylenoczterohydrofolian)6. Jest ona wraz z krwią transportowana do komórek, gdzie bierze udział w ważnych procesach. Niestety okazuje się, że wiele osób w niewystarczającym stopniu metabolizuje kwas foliowy6. W związku z tym na rynku aptecznym pojawiły się produkty zawierające już tą aktywną formę folianu, wykorzystywaną przez organizm bez dodatkowych przemian.
Podsumowanie
Kwas foliowy jest witaminą o szczególnie ważnym znaczeniu dla prawidłowego funkcjonowania organizmu dziecka. Warto więc dbać o spożywanie w codziennej diecie odpowiedniej ilości folianów pochodzących z naturalnych źródeł. Nie jest to jednak zawsze możliwe i często mamy do czynienia z niedoborem tej witaminy. Bywa, że deficyt ten towarzyszy niedokrwistości z niedoboru żelaza. W takich sytuacjach należy sięgnąć po odpowiedni preparat. Na rynku aptecznym jest ich wiele. Warto zwrócić uwagę na aktywną formę folianu w składzie – 5-MTHF oraz obecność innych witamin krwiotwórczych. Dla dzieci najwygodniejszą formą są preparaty w postaci kropli z precyzyjnym dawkowaniem (1 kropla zawiera ściśle określoną ilość witamin), zgodnym z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Neonatologicznego7. Należy jednak pamiętać, aby przed zastosowaniem, produkt dobrze wymieszać. W tym celu należy po prostu energicznie wstrząsnąć buteleczką.
Autor: redakcja serwisu
Piśmiennictwo
- Kłaczkow G, Anuszewska EL. Kwas foliowy i jego znaczenie dla prawidłowego rozwoju organizmu człowieka. Profilaktyka wad wrodzonych układu nerwowego. Przew Lek. 2000, 5: 86-90.
- Czeczot H. Kwas foliowy w fizjologii i patologii. Postepy Hig Med Dosw, 2008, 62: 405-419.
- Jarosz M (red.). Normy żywienia dla populacji polskiej – nowelizacja. NIZP- PZH PIB, Warszawa 2020.
- Sobocińska-Mirska A. Niedokrwitości niedoborowe w pierwszym kwartale życia. Nowa Pediatria, 2007, 3: 71-77.
- Ulotka dla pacjenta InnovitumB®, dostęp on-line 13.10.2022: https://www.poradniksmartmamy.pl/wp-content/uploads/2021/10/InnovitumB_IFU_25-10-2020_PL_prev.pdf
- Banyś K, Knopczyk M, Bobrowska-Korczak B. Znaczenie kwasu foliowego dla zdrowia organizmu człowieka. Farmacja Polska, 2020, 76(2): 79-87.
- Standardy Opieki nad Noworodkiem w Polsce. Wydanie V zaktualizowane i uzupełnione. Media Press; 2023.
CHIESI/MST/INB/01/10/2022
