Dlaczego dzieci potrzebują żelaza?
Żelazo jest głównym składnikiem hemoglobiny – jego zadaniem jest dostarczanie tlenu do wszystkich tkanek i narządów. Ma ogromne znaczenie przy procesie wytwarzania nowych krwinek i wspiera prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego, gdyż jest niezbędne w procesie podziału i różnicowania komórek odpornościowych.
Odpowiedni poziom żelaza jest też bardzo istotny ze względu na jego rolę w kształtowaniu się prawidłowego funkcjonowania ośrodkowego układu nerwowego u dzieci oraz mózgu. Niedobory żelaza mogą prowadzić do zaburzenia gospodarki neuroprzekaźnikowej, co może przełożyć się na problemy z koordynacją ruchów dziecka, obniżenie napięcia mięśniowego, a nawet na odczuwane przez dziecko emocje.1
Czemu wcześniaki są narażone na niedobór żelaza?
Dzieci, które przychodzą na świat zbyt wcześnie, zwłaszcza te z bardzo małą (< 1500 g) i ekstremalnie małą (< 1000 g) urodzeniową masą ciała są niestety znacznie bardziej narażone na choroby, wpływające na ich długofalowy stan zdrowia i przyszły rozwój.
Jedną z chorób o charakterze przewlekłym jest niedokrwistość wcześniaków. Niedokrwistość, inaczej zwana anemią, ujawnia się często w momencie urodzenia lub w pierwszych dniach życia i może trwać wiele tygodni czy miesięcy. Jej przyczyna to przede wszystkim niedostateczne zasoby żelaza, jakie dziecko uzyskało w życiu płodowym. Związane jest to z faktem, że aż ⅔ całej puli żelaza, jaką płód otrzymuje od matki, przypada na ostatni trymestr ciąży. W związku z tym maluch przedwcześnie urodzony ma we krwi mały zapas żelaza.
Przykładowo, wcześniak o ekstremalnie małej masie urodzeniowej, który w chwili urodzenia waży tylko 500 g, ma w organizmie zaledwie 37 mg żelaza, podczas gdy noworodek donoszony, ważący 3500 g, ma zasoby żelaza wynoszące 262 mg.2 Dodatkowo, pourodzeniowy pobyt w szpitalu wiąże się z licznymi procedurami medycznymi, obejmującymi m.in. częste pobieranie próbek krwi do badań. Każda ilość krwi, jaką traci noworodek, oznacza zmniejszenie puli żelaza w organizmie.
Jak zapobiec niedokrwistości u wcześniaków?
Europejskie Towarzystwo Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci (ESPGHAN)3 zaleca, aby dawkowanie żelaza dobierać w zależności od urodzeniowej masy ciała, stężenia hemoglobiny, a zwłaszcza stężenia ferrytyny w dniu wypisu ze szpitala.4
Aby zapewnić poprawny rozwój dzieci urodzonych przedwcześnie, konieczne jest podawanie preparatów żelaza – zwłaszcza, że takie dzieci rodzą się z małym zapasem ustrojowym żelaza, a ponadto pierwiastek ten jest jednym z najmniej przyswajalnych. Dzieciom z urodzeniową masą ciała mniejszą niż 2000 g zaleca się stosowanie żelaza w dawce 2–3 mg/kg masy ciała na dobę. Suplementację żelaza lub spożywanie preparatów wzmacnianych żelazem w zalecanych dawkach należy kontynuować przez co najmniej 6–12 miesięcy, w zależności od diety.
Badania hemoglobiny i ferrytyny we krwi powinny być sprawdzane podczas wizyt kontrolnych i oceniane w porównaniu z odpowiednimi normami dla różnych grup wiekowych.
Jaki preparat żelaza zaleca Polskie Towarzystwo Neonatologiczne?
Polskie Towarzystwo Neonatologiczne uważa, że zasadne jest stosowanie preparatów zawierających tzw. żelazo elementarne, z uwagi na jego dobrą przyswajalność i bezpieczeństwo.5 Żelazo elementarne charakteryzuje się wysoką zawartością czystego żelaza oraz niską masą molową, co daje możliwość bezpiecznego zastosowania.
Jakie są zalecenia stosowania żelaza u dzieci urodzonych o czasie?
Dzieci urodzone o czasie mają dostateczne zasoby żelaza aż do 4 miesiąca życia. Jednak jeśli po tym czasie są nadal karmione wyłącznie piersią, wymagają od 4 miesiąca życia suplementacji żelaza w dawce 1 mg/kg masy ciała/dobę. Nie dotyczy to dzieci karmionych w ciągu pierwszego roku życia mieszankami wzbogaconymi w żelazo. Dzieci w wieku 1-3 lat powinny otrzymywać żelazo w dawce 7 mg/dobę i to zapotrzebowanie powinno być pokryte z produktów żywnościowych, ale niekiedy podawanie preparatów żelaza jest konieczne.
Piśmiennictwo
1. Hare D et al. Front Aging Neurosci. 2013;5:34. Published 2013 Jul 18.
2. Domellöf M et al. J Pediatr. 2015;167(4 Suppl):S31-S35. doi:10.1016/j.jpeds.2015.07.018
3. European Society for Paediatric Gastroenterology Hepatology and Nutrition – https://www.espghan.org/
4. Domellöf M et al. J Pediatr Gastroenterol Nutr. 2014;58(1):119-129.
5. Standardy Opieki nad Noworodkiem w Polsce. Wydanie V zaktualizowane i uzupełnione. Media Press; 2023
CHIESI/NKO/ALL/02/11/2021_4
