Przyczyny niedoboru żelaza u kobiet
Do podstawowych przyczyn niedoboru żelaza należą: zbyt mała ilość żelaza w diecie, przewlekłe i obfite krwawienia, obfite krwawienia miesięczne, problemy z wchłanianiem żelaza w przewodzie pokarmowym oraz częste biegunki czy przewlekłe stany zapalne organizmu.
W przypadku kobiet w ciąży, większość z nich narażona jest na niedobory żelaza zwłaszcza w pierwszym trymestrze ciąży. Ryzyko anemii zwiększyć może również ciąża mnoga, dieta uboga w żelazo, przewlekłe choroby układu pokarmowego, wrodzone choroby krwi lub silne wymioty w trakcie ciąży. W badaniach krajowych prowadzonych w Klinice Patologii Ciąży i Katedry Ginekologii i Położnictwa UM w Łodzi niedokrwistość występowała u 41,4% ciężarnych uczestniczących w badaniu.1
Konsekwencje niedoboru żelaza u kobiet
Niedobór żelaza może wiązać się z szeregiem nieprzyjemnych objawów, takich jak:
- bóle i zawroty głowy,
- senność, zmęczenie, osłabienie
- problemy z koncentracją,
- bladość skóry i błon śluzowych jamy ustnej.
Nieleczona anemia może doprowadzić do skurczów mięśni nóg, zaburzeń pracy serca i niewydolności krążenia. W przypadku ciężarnych, objawy anemii mogą przypominać dolegliwości towarzyszące ciąży. Nie należy jednak ich bagatelizować, ponieważ mogą one doprowadzić do poważnych powikłań w trakcie ciąży.
Poza wystąpieniem anemii, niedobór żelaza u kobiet ciężarnych może skutkować:
- przedwczesnym porodem,
- poronieniem,
- zaburzeniami w rozwoju płodowym,
- małą masą urodzeniową dziecka,
- niedoborem żelaza i anemią u niemowlęcia.
Jak dawkować żelazo w ciąży i podczas karmienia piersią?
W odniesieniu do kobiet w ciąży, Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników (PTGiP) zaleca suplementację żelaza tylko w przypadku jego niedoboru.2 Jest to podyktowane doniesieniami dot. potencjalnego niekorzystnego wpływu nadpodaży żelaza na przebieg ciąży. Nadmiar żelaza bierze udział w powstawaniu reaktywnych form tlenu, które są odpowiedzialne m.in. za rozwój insulinooporności. Jest on także łączony z ryzykiem wystąpienia preeklampsji (stanu przedrzucawkowego), zwłaszcza u kobiet przyjmujących żelazo pomimo prawidłowych wartości morfologii krwi (poziom hemoglobiny w normie). Dostępne doniesienia naukowe łączą także nadmiar żelaza z częstością występowania cukrzycy ciążowej, u kobiet suplementujących ten mikroelement mimo prawidłowych parametrów krwi. W związku z czym obecne zalecenia PTGiP obejmują:
- kontrolę morfologii krwi i stężenia ferrytyny zgodnie ze Standardem Postępowania w Ciąży Fizjologicznej
- przy zmniejszonej puli żelaza zapasowego (stężenie ferrytyny < 60 mcg/l) u kobiet bez anemii – 30 mg Fe/dobę od 16 tygodnia ciąży
W przypadku stwierdzenia niedokrwistości z niedoboru żelaza, PTGiP rekomenduje oznaczenie poziomu ferrytyny, który rozstrzyga o konieczności włączenia leczniczych dawek żelaza. W tym przypadku dawkę i czas suplementacji ustala lekarz, przy czym PTGiP zaleca stosowanie niskich dawek żelaza doustnie przez dłuższy czas. W przypadku braku odpowiedzi zaleca się stosowanie preparatu o udowodnionej zwiększonej biodostępności lub zwiększanie dawki.
Jaki rodzaj żelaza wybrać?
W przypadku stwierdzenia niedokrwistości z niedoboru żelaza, zaleca się stosowanie preparatu zawierającego ten pierwiastek. Warto pamiętać, że nadmiar żelaza może powodować nieprzyjemne skutki uboczne. Dlatego dawka oraz czas jego podaży powinny zawsze odbywać się pod nadzorem lekarza.
Najlepszym wyborem jest żelazo o wysokiej biodostępności – takim żelazem jest żelazo elementarne. Dlaczego? Po pierwsze – potrzebuje jedynie kwasu solnego obecnego w żołądku, aby przekształcić się w formę możliwą do wchłonięcia i wykorzystania przez organizm. Wysoka biodostępność żelaza elementarnego (69%) oznacza, że jest ono dobrze wchłaniane.2
Co istotne również w kontekście praktycznego użycia – nie ma metalicznego posmaku oraz nie barwi zębów. Ze względu na potwierdzoną skuteczność i bezpieczeństwo stosowania, żelazo elementarne jest rekomendowane np. przez Polskie Towarzystwo Neonatologiczne w profilaktyce i leczeniu niedokrwistości u noworodków i niemowląt z grup ryzyka, w tym przedwcześnie urodzonych.3
Piśmiennictwo
1. Falkowska A et al. Nowa Medycyna 3/2010, s. 96-103
2. Devasthali SD et al. Eur J Haematol. 1991;46(5):272-278.
3. Standardy Opieki nad Noworodkiem w Polsce, Polskie Towarzystwo Neonatologiczne, Wydanie IV (2021) zaktualizowane i uzupełnione
CHIESI/MST/ALL/01/02/2021_4
