Kiedy należy sięgnąć po probiotyki?

Choć dzisiaj określenie “probiotyk” jest już nam doskonale znane, to jeszcze w połowie ubiegłego wieku niewiele się o nich mówiło. Obecnie wiemy już, że obecność bakterii probiotycznych w naszym organizmie wiąże się z szeregiem korzyści. Probiotyki to żywe mikroorganizmy, które pomagają w przywracaniu równowagi mikroflory jelitowej, wspierają układ odpornościowy, poprawiają trawienie, a nawet mogą korzystnie wpływać na nastrój! Zastanawiasz się, kiedy warto rozpocząć przyjmowanie probiotyku? Jaki produkt wybrać? Poznaj odpowiedzi na nurtujące Cię pytania!

Co to jest probiotyk?

Po raz pierwszy słowa “probiotyk” użyto w latach 60 XX wieku. Jest więc to młoda dziedzina wiedzy. Zgodnie z definicją opracowaną przez ekspertów FAO/WHO probiotyki to żywe mikroorganizmy, które przyjmowane w odpowiedniej ilości, mają korzystne działanie dla tzw. gospodarza, czyli osoby, która je spożywa (1,2). Wśród kolonii mikroorganizmów, które uważa się za korzystne dla zdrowia należy wymienić m. in.:

• • Lactobacillus 
  • Bifidobacterium 

• Streptococcus 

• Saccharomyces

Wśród wyżej wymienionych warto zwrócić szczególną uwagę na Lactobacillus rhamnosus GG. Jest to jeden z pierwszych szczepów bakteryjnych, który został uznany za korzystny. Dzisiaj wiemy już, że obecność Lactobacillus rhamnosus GG w świetle przewodu pokarmowego wpływa korzystnie na nasz organizm wspierając m.in.  układ odpornościowy (1).

Jak działają probiotyki?

Jak wskazują badania, bakterie probiotyczne zasiedlające nasz przewód pokarmowy, działają w wielu mechanizmach korzystnie. Ich podstawową rolą jest obecność i namnażanie się, co ogranicza rozwój patogennych szczepów bakterii. Tym samym probiotyk stanowi doskonałą linię ochronną przed zaburzeniami trawienia takimi jak biegunka, wzdęcia czy niestrawności, spowodowanymi patogenami. Dodatkowo probiotyki uczestniczą także w trawieniu cukru mlecznego – laktozy (1, 2).

Dodatkowo probiotyki uczestniczą w syntezie witamin np. witaminy B3 czy B5, a także trawieniu wybranych frakcji błonnika pokarmowego. Swoją obecnością korzystnie wpływają na system układu trawiennego, wzmacniając barierę ochronną przewodu pokarmowego, zwiększając produkcję śluzu, obniżając pH i działając ochronnie przed patogenami. Ponadto probiotyki pomagają także odbudować korzystną florę bakteryjną po antybiotykoterapii (1, 2, 3).

Wraz z doskonaleniem się metod badawczych odkrywamy, że probiotyki mają pozytywny wpływ na coraz to więcej obszarów związanych z naszym zdrowiem. Dobrze udowodniony jest korzystny wpływ bakterii probiotycznych na układ odpornościowy. Jak wskazują badania, szczep bakterii probiotycznych Lactobacillus rhamnosus GG stymuluje nasz układ odpornościowy i pobudza go do wydzielania składowych takich jak: interferon, przeciwciała w klasie IgA i innych immunoglobulin odpornościowych (2, 3).

Zalety probiotyków

Jak wskazują eksperci, wiele jeszcze nie wiemy na temat probiotyków. Stale dowiadujemy się o nich coraz więcej i publikowane są nowe badania, gdzie korzystne szczepy bakteryjne znajdują swoje zastosowanie także w innych obszarach terapeutycznych. Wśród licznych zalet stosowania probiotyków warto wyróżnić:

• poprawę trawienia: regularne spożywanie probiotyków i produktów bogatych w probiotyki wspiera trawienie, zmniejsza ryzyko zaburzeń trawienia (np. biegunek) i poprawia przyswajanie składników odżywczych (1, 2);
• redukcję objawów zespołu jelita drażliwego (IBS): badania wykazują, że probiotyk  L. rhamnosus GG, L. delbrueckii lub L. fermentum mogą łagodzić objawy IBS, takie jak wzdęcia, bóle brzucha i nieregularne wypróżnienia (3);
• wspomaganie układu odpornościowego: probiotyki mogą zwiększać odporność na infekcje poprzez modulację układu odpornościowego, np. probiotyk taki jak L. rhamnosus GG, Bifidobacterium longum czy Bacillus velezensis (3, 4);
• łagodzenie objawów biegunek, w tym w podróży, gdy mamy styczność z odmienną kuchnią czy również florą bakteryjną, wyższe jest ryzyko zaburzenia mikrobiomu przewodu pokarmowego, regularne przyjmowanie probiotyków może być skuteczne w łagodzeniu objawów biegunek (1, 4);
• wsparcie przewodu pokarmowego po antybiotyku: antybiotyk jest substancją, która choć bywa niezbędna, to przyczynia się do zaburzeń flory bakteryjnej przewodu pokarmowego; przyjmowanie probiotyku wraz z antybiotykiem pozwala ograniczyć skutki uboczne stosowania antybiotyków (1, 3);
• korzystne działanie na układ krążenia poprzez: obniżenie poziomu cholesterolu, wpływa na żółć trawienną, efekt antyoksydacyjny czy obniżanie ciśnienia (2).

Źródła probiotyków

Wiedząc już jak wiele potencjalnych korzyści niesie za sobą spożywanie probiotyków, warto dowiedzieć się gdzie ich szukać. Bakterie probiotyczne są obecne w wysokiej ilości w produktach takich jak:

• fermentowane przetwory mleczne np. kefir czy jogurt, szczególnie bogate w probiotyki, choć rzadko spotykane jest mleko acidofilne,
• kiszonki, czyli wszelkie warzywa kiszone np. ogórki czy kapusta, a także bardziej egzotyczne np. kimchi,
• kombucha, czyli po prostu fermentowany napój herbaciany,
• miso – japońska pasta sojowa (1, 2).

Warto także podkreślić, że produkty spożywcze bogate w probiotyki takie jak kiszonki czy fermentowane produkty mleczne mogą stanowić bardzo zdrowe uzupełnienie diety każdego dnia.

Probiotyki dostępne są także w produktach bez recepty, najczęściej jako suplementy diety, w aptece. Niewątpliwie ich przewagą jest to, że jest tam wskazane, jaki konkretnie szczep bakteryjny jest obecny w damy produkcie, a także określona jest minimalna jego zawartość. W przypadku takich wyizolowanych produktów należy pamiętać, że probiotyki są wrażliwe na warunki środowiskowe, w jakich są przechowywane. Kluczowe, aby zarówno w aptece, jak i domu były przechowywane w odpowiednich warunkach opisanych na opakowaniu np. w ciemnym i suchym miejscu  czy w lodówce.

Kiedy brać probiotyk?

Rozważając decyzję o włączeniu probiotyków, warto wiedzieć, że pomocna będzie tu konsultacja z lekarzem np. pierwszego kontaktu. Jest to związane z tym, że działanie probiotyku i jego skuteczność jest ściśle związana z konkretnym szczepem bakterii czy drożdży. Jednocześnie przyjmowanie probiotyku może być wskazane:

• podczas kuracji antybiotykowej: antybiotyki zwalczając patogeny mogą także zaburzać skład i ilość pożytecznych mikroorganizmów w jelitach,
• podczas podróży: zmiana diety i wody pitnej w nowym miejscu może prowadzić do dysbiozy, czyli zaburzenia mikrobiomu, przyjmowanie probiotyków pozwala odbudować korzystną florę bakteryjną,
• przy problemach trawiennych: osoby, które odczuwają wzdęcia, zaparcia czy biegunki, powinny poradzić się lekarza w aspekcie stosowania probiotyków.

Jaki probiotyk wybrać?

W dzisiejszych czasach wybór odpowiedniego probiotyku może być trudny, zwłaszcza, że obecnie  dostępnych jest wiele produktów. O tym jaki probiotyk wybrać, warto poradzić się doświadczonego specjalisty. Najczęściej będzie to farmaceuta, lekarz pierwszego kontaktu lub specjalista w danym zakresie np. gastroenterolog. Na co warto zwrócić uwagę?

• Szczepy bakterii: zaleca się wybierać te szczepy bakterii, które mają dobrze udokumentowane działanie prozdrowotne w tym obszarze, który nas najbardziej interesuje; najpowszechniejsze korzystne działanie mają m. in: Lactobacillus i Bifidobacterium.
• Ilość bakterii: sprawdź, ile jednostek tworzących kolonie (CFU) zawiera porcja probiotyku.
• Forma produktu: Probiotyki są dostępne w różnych formach, takich jak kapsułki, proszki, tabletki i płyny. Wybierz formę, która jest dla ciebie najwygodniejsza np. dla dzieci potencjalnie najwygodniejszą formą może być płyn np. kropelki.
• Jakość i przechowywanie: Wybieraj probiotyki od renomowanych producentów, którzy gwarantują jakość swoich produktów. Upewnij się również, że produkt jest odpowiednio przechowywany, aby zapewnić żywotność bakterii.

Czy probiotyki można brać codziennie? Ile razy dziennie probiotyk przy antybiotyku?

Włączając probiotyk do diety najczęściej zastanawiamy się, jak właściwie go przyjmować. Najlepszym źródłem wiedzy w tym zakresie będzie lekarz lub farmaceuta, którego warto poradzić się jak często przyjmować określony probiotyk. Jednocześnie jak wskazują producenci probiotyków, korzystne bakterie najlepiej przyjmować regularnie, zwłaszcza gdy wcześniej zalecono nam antybiotyk. W takiej sytuacji wskazane jest częste przyjmowanie probiotyku, zazwyczaj codziennie.

Podsumowując, probiotyki odgrywają kluczową rolę w utrzymaniu zdrowia układu pokarmowego, wspieraniu odporności i poprawie ogólnego samopoczucia. Regularne ich stosowanie, zwłaszcza po kuracjach antybiotykiem i w sytuacjach osłabienia zdrowia, może przynieść wiele korzyści zdrowotnych. Wybierając probiotyk, warto zwrócić uwagę na jakość produktu i dostosowanie go do indywidualnych potrzeb, aby cieszyć się pełnią jego dobroczynnych właściwości.

Piśmiennictwo:

1. V. Gupta i R. Garg. Probiotics. Indian Journal of Medical Microbiology 2009:27(3): 202-9.
2. A. Nowak i wsp.  Probiotyki – historia i mechanizm działania. Żywność. Nauka. Technologia. Jakość, 2010, 4 (71), 5 – 19
3. A. Latif i wsp. Probiotics: mechanism of action, health benefits and their application in food industries. Front. Microbiol. 2023:14:1-15.
4. C. Mazziotta i wsp. Probiotics Mechanism of Action on Immune Cells and Beneficial Effects on Human Health. Cells 2023, 12, 184:1-33.

CHIESI/MST/DIF/01/08/2024