Jak rozpoznać anemię u dziecka?

Przyczyny anemii u dzieci 

Anemia, czyli inaczej niedokrwistość, to w skrócie stan, w którym stężenie hemoglobiny i/lub krwinek czerwonych we krwi jest poniżej przyjętej dla płci oraz wieku normy. Najczęstszą przyczyną występowania anemii u najmłodszych jest niedobór żelaza.¹  rzadziej występujące przyczyny niedokrwistości to m.in: niedobory kwasu foliowego, witaminy B₁₂, cukrzyca bądź znaczna utrata krwi.

Przyczyn wystąpienia niedokrwistości z niedoboru żelaza u dziecka może być wiele. U niemowląt, niedokrwistość z niedoboru żelaza może być spowodowana obniżonym zapasem tego mikroelementu, który zmagazynowały w trakcie życia w łonie matki. Problem ten dotyka zwłaszcza wcześniaków, jako że  to w trzecim trymestrze ciąży dziecko otrzymuje największy zapas żelaza od matki.² Skrócenie czasu trwania ciąży powoduje, że pula zapasowa żelaza noworodka jest zbyt mała, aby poradzić sobie z produkcją czerwonych krwinek w tak szybko rozwijającym się organizmie. Z tego też względu Polskie Towarzystwo Neonatologiczne zaleca profilaktyczną podaż tego pierwiastka u dzieci z określonych grup ryzyka², o czym więcej dowiesz się tutaj.

U dzieci z ciąż donoszonych oraz tych starszych, poza zwiększonym zapotrzebowaniem na żelazo wynikającym z intensywnego wzrostu, istotną przyczyną anemii jest dieta uboga w żelazo lub niska biodostępność żelaza w spożywanych posiłkach. Biodostępność to nic innego jak ilość tego składnika pokarmowego, który organizm jest w stanie wchłonąć z przewodu pokarmowego.  Zdarza się, że w przypadku żelaza pochodzenia roślinnego (np. z fasoli, ziemniaków, czy natki pietruszki) wchłania się go do krwioobiegu mniej niż tego pochodzącego z mięsa.¹

Anemia u dziecka – objawy 

Jeden z problemów dotyczących anemii polega na tym, że nie jest wcale łatwa do rozpoznania. Jest jednak grupa podstawowych objawów, które można wyszczególnić.^1,3 Są to:

• bladość skóry i błon śluzowych – np. języka czy wewnętrznej strony policzków,
• brak łaknienia,
• bóle i zawroty głowy,
• ogólne osłabienie i senność,
• matowe włosy i kruche paznokcie.

Warto zainteresować się także tematyką anemii, jeśli dostrzegamy u dziecka takie objawy, jak: napady bezdechu, niska odporność, niewielki przyrost masy ciała, ale też zmiany w nabłonku (np. zajady lub przebarwienia skóry), czy zespół niespokojnych nóg (dzieci z anemią częściej poruszają nogami w trakcie snu).³

Jakie podjąć kroki przy podejrzeniu anemii u dziecka? 

Bagatelizowanie objawów może skończyć się niebezpiecznie dla dziecka – nieleczona i długo trwająca anemia może prowadzić do powikłań takich jak zaburzenie rytmu serca, niedotlenienie organizmu, problemy z układem pokarmowym czy zaburzenia neurologiczne, włącznie z omdleniami. Niedokrwistość z niedoboru żelaza może też być przyczyną problemów w nauce u starszych dzieci.

Dlatego w razie podejrzeń warto działać szybko i udać się do lekarza pediatry. Podstawowym badaniem jest morfologia i wszelkie inne badania, jakie zaleci lekarz^1,3,4. Pediatrzy oprócz morfologii zalecają przeważnie zbadanie poziomu ferrytyny, a w niektórych przypadkach również witaminy B₁₂ i kwasu foliowego we krwi.^3,4 Najważniejsze jest ustalenie ilości erytrocytów i wartości hemoglobiny we krwi, a następnie poziomu ferrytyny, który poinformuje nas o tym, z jak bardzo zaawansowaną anemią mamy do czynienia. Niedobory witamin z grupy B mogą natomiast negatywnie wpływać na wykorzystanie żelaza wchłanianego z pokarmem i pośrednio przyczyniać się do anemii. ^3,4

Jak leczyć anemię u dzieci? 

Jako, że najczęstszą przyczyną anemii jest niedobór żelaza, istotna jest suplementacja tego pierwiastka w towarzystwie odpowiednio dobranej diety, wspomagającej wchłanianie żelaza z przewodu pokarmowego.^1,3 Czas suplementacji i dawkę żelaza określa zawsze lekarz na podstawie wyników badania krwi. Celem takiego procesu jest nie tylko uzupełnienie niedoborów, ale także odbudowanie “zapasu” żelaza na przyszłość. Taki proces może trwać kilkanaście tygodni, jednak zdecydowanie warto się go podjąć, ponieważ nieleczona anemia może nieść poważne konsekwencje.

Na proces uzupełniania tego mikroelementu ma wpływ także rodzaj zaleconego preparatu. Na rynku jest wiele produktów z żelazem, dedykowanych dzieciom – formy, w której podawane jest żelazo to najczęściej tabletki lub płyn. W popularnych preparatach dostępnych na rynku wykorzystuje się rozpuszczalne sole żelaza, takie jak: siarczan żelaza, chlorek żelaza czy  pirofosforan żelaza oraz żelazo elementarne. Ze względu na wysoką biodostępność,⁵ to właśnie żelazo elementarne jest m. in. Przez Polskie Towarzystwo Neonatologiczne w celu zapobiegania niedokrwistości z niedoboru żelaza oraz suplementacji w przypadku anemii. ²  Żelazo elementarne jest też z powodzeniem stosowane przez lekarzy pediatrów.

Produkty z żelazem najlepiej podawać na czczo lub między posiłkami, zachowując odstęp czasowy¹ zwłaszcza od posiłków na bazie mleka, które mogą upośledzać wchłanianie żelaza do krwioobiegu. Ważne jest także, aby produkt stosować według wskazań zawartych w ulotce dołączonej do produktu. Np. preparat w formie płynnej należy przed podaniem dokładnie wymieszać – tak, abyśmy mieli pewność, że jest jednorodną zawiesiną, zawierającą odpowiednią porcję żelaza. Do podania, zwłaszcza dla najmłodszych pacjentów, najlepszą i najbardziej precyzyjną formą jest strzykawka z miarką, dołączana do opakowania.

Piśmiennictwo

1. Buda P. Książyk J. Podsumowanie zaleceń dotyczących profilaktyki niedoboru żelaza i leczenia niedokrwistości z niedoboru żelaza u dzieci po 1. roku życia. 2018. Standardy Medyczne/ Pediatria. 2018; 15: 739-749
2. Standardy Opieki nad Noworodkiem w Polsce. Wydanie IV zaktualizowane i uzupełnione. Media Press; 2021
3. Konatkowska B. Najczęstsze problemy hematologiczne w praktyce lekarza neonatologa i pediatry. Forum Pediatrii praktycznej. 2021; 42: 36-44
4. Pleskaczyńska A. Dobrzańska A. Profilaktyka niedoboru żelaza u dzieci – standard postepowania. Standardy Medyczne/ Pediatria 2011; 8:100-106
5. Devasthali S.D. Gordeuk V.R. Brittenham G.M., Bravo J.R., Hughes M.A., Keating L.J. Bioavailability of carbonyl iron: a randomized, double-blind study. Eur. J. Haematol. 1991; 46(5): 272-278.
6. A. Chmielewska Standardy Medyczne/ Pediatria 2018; 15:285-292

CHIESI/MST/ALL/03/01/2022_5